زمینههای بازگشت به توافق هسته ای کاملا روشن است /ایران یک طرف جنگ در ارتباط با موضوع اوکراین نیست
تاریخ انتشار: ۲ آبان ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۲۵۲۹۶۴
خبرگزاری آریا- سخنگوی وزارت خارجه درباره تحولات برجامی گفت: آمریکاییها بارها و بارها از مسیرهای مختلف پیام میدهند و از آمادگی برای بازگشت به توافق سخن میگویند. مذاکرات انجام شده و صورت مسئله روشن است و پاسخ ایران واضح است. دیدگاهها و مطالبات ایران کاملا قانونی، روشن و منطقی است.
به گزارش خبرگزاری آریا، ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران امروز (دوشنبه) دوم آبان ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران به تشریح آخرین تحولات در حوزه سیاست خارجی پرداخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی در پاسخ به سؤالی درباره حمایت آمریکا از ائتلاف براندازان و اغتشاشگران و اینکه گفتهاند مذاکرات از دستورکار خارج شده است، گفت: رفتار آمریکاییها بسیار ریاکارانه است و هم ریاکاری میکنند و هم رسما دروغ میگویند. آمریکاییها بارها و بارها از پیامهای مختلف پیام میدهند و از آمادگی برای بازگشت به توافق سخن میگویند. مذاکرات انجام شده و صورت مسئله روشن است و پاسخ ایران واضح است. دیدگاهها و مطالبات ایران کاملا قانونی، روشن و منطقی است.
سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: اینکه آمریکا می گویند مذاکرات متوقف شده و ... پس چرا از طریق واسطهها پیغام میدهند و چرا برای آمادگی ازسرگیری مذاکرات پیام میدهند. آمریکاییها هم میخواهند به توافق برگردند و هم هزینههای توافق را پرداخت نکنند. اقدام آمریکایی ها در حمایت مستقیم از اغتشاشات اخیر در داخل ایران تکرار سیاست اشتباهی است که سالیان سال در قبال ایران انجام داده و نتیجه نگرفتند.
وی افزود: آمریکا الان یک سوی اغتشاش و حمایت از اغتشاشگران در ایران هستند. آمریکاییها باید راجع به دوگانگی به افکار عمومی پاسخ دهند. اگر به توافق علاقهمندند برگردند و زمینههای بازگشت به توافق کاملا روشن است.
کنعانی گفت: به نظر میآید آمریکاییها دچار دوگانگی هستند و احیانا به مسائل داخلی خود نگاه میکنند و هم نگاهی به تحولات داخلی ایران دارند. آمریکاییها نمیتوانند ایران را با تهییج، ارعاب و تحریک وادار به امتیازات یکجانبه کنند. مسیر توافق دوجانبه است. تعهد در مقابل تعهد پیام واضح ماست. ایران متعهد به برجام است مشروط به اینکه آمریکا متعهد به شروط برجام و توافق باشد. میدانند ایران از شرایط جاری عبور کرده است چون مسائل را رصد میکنند اگر روی تحولات داخلی ایران شرط بندی کردند اشتباه میکنند.
وی گفت که دولت انگلیس در قبال تحولات داخلی ایران رفتار غیرسازندهای داشته است.
سخنگوی وزارت خارجه با اشاره به تحریم اخیر مقامات و نهادهای انگلیسی از سوی ایران و اعمال تحریم علیه رسانه نماهایی چون بی بی سی فارسی و ایران اینترنشننال که اسم رسانه دارند، بیان کرد: ایران در واکنش به اقدامات غیرسازنده اقدام متناسب و متقابل انجام خواهد داد.
وی همچنین گفت: در خصوص تحریمهای اتحادیه اروپا به طور قطع طی روزهای آینده اقدام متقابل و متناسب انجام خواهیم داد. ایران دولت مسئول و پایبند به تعهدات بینالمللی است. رفتارهای برخی کشورهای غربی علیه ایران غیرقانونی و غیرمشروع است. حمایت از اغتشاش و آشوب و ناامنی و بی ثباتی در کشورها رفتار غیرقانونی است. حمایت از اغتشاشگران و ایجاد فضای رسانهای و تبلیغی و میدان دادن به جریانهایی که سابقه فعالیت تروریستی دارند اقدام غیرمسئولانه است. ایران مبتنی بر عرف بینالملل و قوانین ملی و سرزمینی خود و با استفاده از چارچوبهای حقوق بینالملل اقدام متناسب و متقابل علیه هر طرفی انجام خواهد داد که رفتار غیرمسئولانه علیه ایران انجام دادند.
کنعانی همچنین در پاسخ به سؤالی درباره آزادی باقر نمازی و بحث آزادسازی پولهای بلوکه شده ایران و زمان آزادسازی این داراییها گفت:ایران بر مبنای توافقی که از طریق واسطه ها با دولت آمریکا انجام داد اعلام کرد آمادگی داریم بر مبنای نگاه انسانی تبادل زندانیان را انجام دهیم و قبلا اعلام کردیم که موضوع تبادل زندانیان به عنوان اقدام انسانی هیچ ارتباطی با موضوعات دیگر از جمله توافق برجام و مذاکرات برای رفع تحریمها ندارد. دولت آمریکا توافق را پذیرفت و تعهدات را پذیرفت ایران به عنوان اقدام مبتنی بر حسن نیت و انساندوستانه یکی از زندانیان دوتابعیتی که جرم جاسوسی آن محرز بود و ددولت آمریکا میدانست آن را آزاد کردیم و برای تکمیل روند آزادی زندانیان اعلام آمادگی کردیم و منتظر اقدام دولت آمریکا هستیم کمه در بحث تبادل زندانیان اقدام لازم و متقابل را انجام دهد.
وی گفت: مذاکرات در طرق مختلف در حال انجام است و پیشرفت هایی حاصل شده و در مسیر پیشرفت قرار داریم بحث آزادسازی داراییهای ایران موضوع فنی است مذاکرات فنی ادامه دارد و خوشبین هستیم این در بازه زمانی معقول و نزدیکی بحث آزادسازی داراییهای ایران صورت بگیرد. این درخواست قانونی ایران است برای آزادسازی منابع مالی ایران که متعلق به ملت است و این موضوع هیچ ارتباطی با برجام و هیچ موضوع دیگری ندارد. کشورهایی که دارنده داراییهای ایران هستند باید بدون قید و شرط آزاد کنند.
وی درباره دلیل تاخیر در موضع گیری در خصوص رد ادعای مطرح شده درباره ارسال پهپاد به روسیه گفت: ما تاخیری نداشتیم ایران بارها و بارها دیدگاه خود را در ارتباط با جنگ جاری در اوکراین اعلام کرده و مواضع ما صریح و روشن است. آمریکا و اروپا خودشان با اقدامات تحریک آمیز مشخصا دول آمریکا آغاز کننده شرایطی شدند که منجر به آغاز جنگ در اوکراین شد و الان با گسترش اطلاعات غلط ایران را متهم به حمایت از یک طرف درگیری و جنگ میکنند. ایران بارها اعلام کرده ما یک طرف جنگ در ارتباط با موضوع اوکراین نیستیم. صادر کننده تسلیحات به یکی از طرفها در جنگ نیستیم. رابطه با با دو کشور دوستانه بوده و با اوکراین که با جوسازی طرفهای دیگر وارد تقلیل رابطه شده روابطمان برقرار است.
سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: طرفهایی که ایران را متهم میکنند به طرفداری از یک طرف جنگ یک فضاسازی رسانهای است و یک اتهام زنی بی حاصل است صدور میلیاردها دلار تسلیحات به یک طرف جنگ آیا پایان دادن به جنگ است. این رفتار یک طرف جنگ و قرار گرفتن در یک طرف منازعه است. اتهامات بی حاصل علیه ایران را مردود میشماریم و نمیپذیریم و بارها مواضع و دیدگاههای خود را اعلام کردیم.
وی درباره عدم صدور روادید برای شرکتهای ایرانی در نمایشگاه پلاستیک آلمان اظهار داشت: رابطه با ایران برای اروپا یک فرصت است به ویژه اروپا که در شرایط بحران انرژی و مطالبات اقتصادی مردم خود قرار دارد. میتوانند رفتار سازنده کنند و از فرصتهای همکاریهای تجاری و صنعتی با ایران استفاده کنند میتوانند منافع و مصالح مردم خود را با مسائل سیاسی بی حاصل گره بزنند. ایران را سال ها تحریم کردند نتیجه آن برای اروپا چیست. چه منافعی از تحریم متوجه دولتهای اروپایی شده است. این رفتارهای سیاسی استمرار رفتارهای بی حاصل و غلط گذشته است. توصیه ما به آنها اتخاذ رفتار سازنده و مناسبات با ملت و دولت ایران است.
سخنگوی وزارت خارجه درباره سرشماری و احراز هویت اتباع افغانستان گفت: این در زمره وظایف وزارت کشور است. ایران براساس وظایف انسانی خود و مناسبات برادرانه با ملت افغانستان به مسئولیتهای انسانی خود بیش از وظایف قانونی عمل کرده است.
کنعانی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه سفارت آلمان در جریان اغتشاشات اخیر نقش هماهنگ کننده داشته و جلساتی را با نمایندگان دیگر سفارتخانههای خارجی داشته است گفت: برخی از سفارتخانههای خارجی مقیم در تهران در طول اغتشاشات اخیر در ایران رفتارهای غیردیپلماتیک داشتند که با رصدی که به عمل آمد تذکرات لازم داده شده و توجه لازم به سفارتخانهها برای التزام به شروط دیپلماتیک داده شده است. برخی سفرا احضار و در این ارتباط اعتراض جدی صورت گرفت و توجه و تذکر لازم داده شد. ایران هم دقت و اشراف لازم را دارد و دستگاه دیپلماسی به وظیفه خود عمل کرده است.
وی درباره خلبان و چهار خدمه ایرانی هواپیمای توقیف شده ونزوئلا گفت: در یک کارزار مشترک حقوقی، سیاسی و کنسولی بین ایران و ونزوئلا خدمه و کروی ایرانی هواپیمای متعلق به دولت ونزوئلا که در آرژانتین به صورت غیرقانونی و با ادعاهای واهی برخی طرفها از جمله لابیهای صهیونیستی بازداشت شده بودند این افراد آزاد شدند و خدمه ایرانی این هواپیما در دو مرحله آزاد شدند دو نفر در بازه زمانی کمتر از 20 روز گذشته و سه نفر دیگر در هفته گذشته آزاد شدند و زمینه برای ورودشان به ایران مهیاست. خبری که داشتم قرار بود عصر دیروز وارد ایران شوند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی درباره مذاکرات ایران و عربستان گفت: مذاکرات در فضای مثبتی بین دو کشور صورت گرفته و خوشبختانه زمینه برای ورود به مرحله دیگری که گفتگوهای سیاسی بین مقامات مدو کشور باشد مهیا و فراهم است و با اجرای توافقات در نتیجه 5 دور مذاکرات گذشته به عنوان ایران معتقدیم امکان ورود دو کشور به یک مرحله بهتر و سازنده تر وجود دارد.
وی درباره اعزام سفیر ایران به یمن اظهار داشت: با بهبود شرایط امنیتی و سیاسی در یمن سفیر ایران اعزام خواهد شد و اعزام سفیر به یمن از اولویتهای ایران است.
سخنگوی وزارت خارجه درباره مذاکرات رفع تحریمها نیز گفت: با پیش نویس ها و مذاکراتی که صورت گرفته زمینه برای جمع بندی توافقات و بازگشت طرفها به توافق فراهم است. اگر در طرف مقابل اراده سیاسی وجود داشته باشد زمینه برای احیای توافق مهیاست. اسناد رد و بدل شده و جزییات فنی و گامهای طرفین واضح است ولی به نظر میآید اراده سیاسی آمریکا همچنان محل تردید است. اگر این اراده شکل بگیرد. ما نه منتظر زمستان هستیم و در اولین روزی که آمریکا اراده خود را نشان دهد ایران برای از سرگیری توافق نیاز به بازه زمانی و فرصت ندارد اثبات کردیم پایبند به میز مذاکره هستیم و بازگشت به توافق یک انتخاب است و مذاکره میکنیم که به اجرای توافق برگردیم در عین حال ایران کشوری است که نشان داده اگر توافق کند به روند اجرای توافق پایبند است و به تعهداتش عمل کرده است. با طرفی مواجهیم که از توافق خارج شد و به آن عمل نکرد. برای توافق نیازمند تضمین هستیم.
وی گفت: چین از بزرگترین شرکای ایران در حوزه منطقه و آسیاست. رابطه با چین برای ما مهم است نقش مهم منطقهای چین برای ما حائز اهمیت است و آنچه منجر به منافع ملت چین شود استقبال میکنیم. روند مناسبات رو به گسترش است. در حوزه روابط دوجانبه در شرایط بسیار خوبی قرار داریم و روند مناسبات تجاری رو به رشد است و اراده سیاسی رهبران مبتنی بر توسعه مناسبات است . آینده روشنی در افق مناسبات وجود دارد.
سخنگوی وزارت خارجه درباره اظهارات امیرعبداللهیان درباره مشخص شدن چارچوب همکاری با آژانس و پاسخ به سؤالات آژانس گفت: رابطه ایران با آژانس سازنده است و به رغم اشکالات و خللی که در خصوص برخی موضوعات فنی و در نتیجه شیطنت لابی رژیم صهیونیستی در روند تعامل و مناسبات ایران و آژانس رخ داده بود با نگاه سازنده ایران به همکاری با آژانس مجددا در مسیر خوبی قرار داریم. در سفر چندی پیش آقای اسلامی به وین و دیدار دوجانبه سازنده با گروسی خوشبختانه در مسیر مذاکرات فنی و همکاری با آژانس در مسیر خوبی قرار داریم.
وی گفت: معتقدیم همکاری در مسیر خوبی قرار دارد و میتوانیم در چارچوب همکاری و گفتوگوهای سازنده گامهای مثبت و خوبی را به سمت جلو برداریم.
سخنگوی وزارت خارجه درباره همکاری نظامی ایران و روسیه نیز اظهار داشت: رابطه ایران و روسیه یک رابطه همه جانبه و در زمینه های مختلف و رو به رشد و مبتنی بر منافع و مصالح دو کشور و چارچوبهای قانونی است و متعارض با هیچ روند بینالمللی نیست. کشورها آزادند روابط خود را مبتنی بر مصالح و منافع دو کشور پیش ببرند. رابطه ایران و روسیه علیه هیچ جهت و طرفی و ناقض هیچ چارچوب بینالمللی نیست. ایران مغلوب جوسازیها نخواهد شد. کارزار رسانهای غربی و آمریکایی درباره مناسبات ایران و روسیه یک کارزار رسانههای ناظر به دستیابی به اهداف سیاسی خاص و فرافکنی و انحراف افکار عمومی از نقش سازنده خود در موضوع جنگ اوکراین است. رفتار ایران سازنده و مسئولانه است و در چارچوب منافع و مصالح روابط خود را با کشورهای مختلف ادامه میدهد.
وی درباره قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF گفت: مقامات بانک مرکزی در این زمینه توضیحات لازم را دادند و خواهند داد.
سخنگوی وزارت خارجه درباره رایزنیهای ایران با دولت جدید عراق عنوان کرد: از روند تحولات سیاسی مثبت در عراق استقبال میکنیم وانچه رخ میدهد تامین کننده منافع و مصالح مردم عراق است.
خبرنگاری درباره ادعای سخنگوی وزارت خارجه آمریکا مبنی بر اینکه پرسنل ایرانی در کریمه حضور داشته و به روسیه در استفاده از پهپادها کمک کردهانند سؤال کرد که کنعانی گفت: شدیدا تکذیب میکنیم جنگ رسانهای است برای انحراف اذهان عمومی از نقش مخربی که خودشان در جنگ اوکراین دارند و قرار گرفتن در یک طرف جنگ و صادرات سنگین تسلیحات و تجهیزات است. این خبررسانی کذب با اهداف سیاسی برای انحراف افکار عمومی است.
سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سؤال دیگر خبرنگار خبرگزاری فارس درباره گزافه گویی رئیس کمیته امور منطقهای پارلمان جمهوری آذربایجان به اظهارات وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران درباره غیرقابل قبول بودن تغییر مرزها در منطقه و همچنین برگزاری مانور در رود ارس خاطرنشان کرد: مقامات رسمی و نظامی ما در ارتباط با مانور نظامی ایران کاملا پاسخ دادند و اهداف آن را توضیح دادند و اینکه این مانور هم از قبل برنامه ریزی شده بود و هم مبتنی بر تمرینات دورهای نیروهای مسلح ایران است. مانورهای نیروهای مسلح ما علیه هیچ دولت همسایهای نیست و همسایگان برای ما اهمیت و اولویت دارند و توسعه مناسبات با همسایگان برای ما اولویت است.
وی گفت: امنیت مرزهای مشترک برای ایران یک انتخاب راهبردی است. آنهایی که باید پیام مانورهای نظامی ایران را بگیرند و مخاطب این مانورها هستند، پیام را گرفتند و خواهند گرفت. خوشبختانه رابطه دولتهای ایران و جمهوری آذربایجان دوستانه است و در ارتباط با مانور نیز قبلا اطلاع رسانی از طریق کانالهای موجود بین دو کشور به مقامات دولت آذربایجان صورت گرفته است. خوشبختانه روابط بین حوزههای نظامی دو کشور خوب، سازنده و رو به جلو است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: آنچه تاکید داریم این است که مرزهای بینالمللی منطقه و ژئوپلتیک منطقه نباید تغییر کند و حضور بیگانگان در مرزهای منطقهای و مرزهای مشترک مخل امنیت و ثبات و منافع جمعی منطقه است. این موضع رسمی ایران است و بر آن تأکید کرده است.
خبرنگاری درباره برگزاری اعتراضات در فرانسه و برخی کشورهای اروپایی در واکنش به قیمت سوخت سؤال کرد که سخنگوی وزارت خارجه بیان کرد: در ارتباط با تحولات فرانسه موضع رسمی دستگاه دیپلماسی را اعلام کردیم. قطعا اگر تروریسم بد است، این تروریسم نباید به خوب و بد تقسیم بندی شود. در یک ماه اخیر تمام مقامات اروپایی از جمله مقامهای دولت فرانسه انگار هیچ مشکل دیگری در هیچ گوشه دنیا از جمله اروپا وجود ندارد و ملت و مردمشان مطالباتی ندارند و همه پیامها و خطابهایشان متوجه داخل ایران بود. در عین حال شاهد ناآرامی و اعتراض عمومی و اعتصاب سندیکایی و صنفی در بیش از 100 شهر فرانسه هستیم. شدیدترین برخورد خشونت آمیز از سوی نیروهای امنیتی و پلیس فرانسه علیه شهروندان فرانسه و زنان این کشور را دیدیم.
وی ادامه داد: جالب این است که خشونت هم مثل تروریسم به خشونت بد و خوب تقسیم شده است. اگر همسو و متحد آنها نباشد خیلی بد است ولی اگر در فرانسه اتفاق بیفتد خشونت خوبی است. زنانی که مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفتند. اگر یک هشتگ حمایت از مطالبات شهروندان فرانسوی و زنان فرانسوی دیدید. این رفتار دوگانه است و حقوق بشر تبدیل به ابزار سیاسی شده است. حقوق زن تبدیل به شعار برای پیگیری منافع سیاسی شده و این یک دورویی آشکار است. آنهایی که علیه ما غیر از فرانسه موضع گرفتند.
کنعانی ادامه داد: در کانادا که پیشتاز کمپینهای سیاسی و غیرسیاسی علیه جمهوری اسلامی ایران است. از نخست وزیر کانادا میپرسیم آیا حقوق شهروندان فرانسوی با حقوق شهروندان دیگر کشورها که شما مطالبه میکنید، جنسشان مشابه است. یک دوگانگی آشکار است و شعار سیاسی برای اهداف سیاسی است. تحولات فرانسه هم رویکرد دوگانه فرانسه را اثبات کرد و هم رویکرد دوگانه کشورهای مدعی حقوق بشر و حقوق زنان را نشان داد.
منبع: خبرگزاری آریا
کلیدواژه: سخنگو وزارت خارجه کنعانی سخنگوی وزارت خارجه درباره سخنگوی وزارت خارجه سخنگوی وزارت خارجه دستگاه دیپلماسی بازگشت به توافق منافع و مصالح ایران و روسیه آمریکایی ها دولت آمریکا بین المللی قرار داریم یک طرف جنگ خوبی قرار دارایی ها رسانه ای برای ما دو کشور بی حاصل طرف ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۲۵۲۹۶۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پشت پرده مذاکرات مسکو و کی یف / توافق روسیه و اوکراین چطور از دست رفت؟
در ساعات اولیه 24 فوریه سال 2022، نیروی هوایی روسیه به اهدافی در سراسر اوکراین حمله کرد. در همان زمان، پیادهنظام و نیروی زرهی مسکو از شمال، شرق و جنوب به اوکراین سرازیر شد. در روزهای بعد، روسها تلاش کردند تا کییف را محاصره کنند. این روزها و هفتههای اول تهاجمی بود که میتوانست به شکست اوکراین و به انقیاد درآمدن آن به دست روسیه منجر شود. به گزارش کانال تلگرامی پریسکوپ ، وقتی به گذشته نگاه میکنیم میبینیم که تقریباً معجزه است که چنین اتفاقی رخ نداد. آنچه در میدان جنگ اتفاق افتاد بهخوبی درک شده است. نکته عجیب اینجاست که دیپلماسی فعال با مشارکت همزمان مسکو، کییف و تعداد زیادی از بازیگران دیگر میتوانست تنها چند هفته پس از شروع جنگ منجر به حل و فصل بحران شود. تا پایان مارس 2022، مجموعهای از نشستهای حضوری در بلاروس و ترکیه و تعاملات مجازی از طریق ویدئوکنفرانس، بیانیه استانبول را ایجاد کرد که چارچوبی را برای حل و فصل بحران شرح داده بود. مذاکرهکنندگان اوکراینی و روسی سپس کار بر روی متن یک معاهده را آغاز کردند و پیشرفت قابل توجهی به سوی توافق داشتند. اما در ماه مه، مذاکرات قطع شد. جنگ ادامه یافت و از آن زمان تاکنون دهها هزار نفر از هر دو طرف جانشان را از دست دادهاند. چرا اینطور شد؟ طرفین چقدر به پایان جنگ نزدیک بودند؟ و چرا آنها هرگز این معامله را نهایی نکردند؟ برای روشن شدن این ماجرا که اغلب از سوی بسیاری نادیده گرفته میشود، ما پیشنویس توافقنامههای مبادلهشده بین دو طرف را بررسی کردهایم و به جزئیاتی رسیدیم که برخی از آنها قبلاً گزارش نشده بودند. ما همچنین با چندین شرکتکننده در این گفتوگوها و همچنین با مقاماتی که در آن زمان در دولتهای مهم غربی مشغول به کار بودند، مصاحبههایی انجام دادهایم که نامشان را فاش نکردهاند و ما مصاحبهها و اظهارات متعدد همزمان و جدیدتر با مقامات اوکراینی و روسی را که در زمان مذاکرات در حال خدمت بودند، مرور کردهایم. بسیاری از این موارد در یوتیوب در دسترس هستند. اما به زبان انگلیسی نیستند و بنابراین در غرب بهطور گستردهای فاش نشدهاند. در نهایت، ما جدول زمانی رویدادها را از آغاز تهاجم تا پایان ماه مه، یعنی زمانی که مذاکرات شکست خورد، بررسی کردیم. وقتی همه این قطعات را کنار هم قرار دادیم، آنچه که دریافتیم بسیار شگفتانگیز بود و میتواند پیامدهای مهمی برای تلاشهای دیپلماتیک آینده برای پایان دادن به جنگ داشته باشد. برخی از ناظران و مقامات (از جمله برجستهترین آنها ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه) ادعا کردهاند که توافقی روی میز بود که به جنگ پایان میداد اما اوکراینیها به دلیل فشار حامیان غربی خود و مفروضات آرزومندانهشان درباره ضعف نظامی روسیه، از مذاکره کنار کشیدند. برخی دیگر اهمیت این گفتوگوها را بهطور کامل رد کرده و مدعی شدهاند که طرفین صرفاً در حال بررسی پیشنهادات و خرید زمان برای تنظیم مجدد تلاشهایشان در میدان نبرد بودند. برخی دیگر نیز پیشنویس توافقنامه را غیرجدی توصیف کردند. اگرچه آن تفاسیر حاوی حقیقت است، اما بیش از آنکه روشنکننده باشند، ابهام ایجاد میکنند. آنچه میخوانید این تفاسیر ساده را به چالش میکشد. علاوه بر این، چنین گزارشهایی، تکعلتی واقعیتها که در گذشته مهم بودهاند را بهطور کامل از بین میبرند و آن واقعیت این است که در بحبوحه تجاوزات بیسابقه مسکو، روسها و اوکراینیها تقریباً توافقی را نهایی کردند که به جنگ خاتمه میداد و تضمینهای امنیتی چندجانبه را به اوکراین ارائه میکرد و شرایط را هموار میکرد. این شرایط عبارت بود از پیشنهادی برای بیطرفی دائمی اوکراین و عضویتش در اتحادیه اروپا. با این حال، توافق نهایی به دلایل متعددی حاصل نشد. شرکای غربی کییف تمایلی به مذاکره با روسیه نداشتند، بهویژه مذاکراتی که میتوانست تعهدات جدیدی را برای آنها در خصوص تضمین امنیت اوکراین ایجاد کند. فضای افکار عمومی در اوکراین با آشکار شدن جنایات روسیه در ایرپین و بوچا به شدت تند شد و با شکست روسیه در محاصره کییف، ولودیمیر زلنسکی بیشتر مطمئن شد که با حمایت متناسب غرب، میتواند در جنگ پیروز شود. در نهایت، اگرچه تلاش طرفین برای حل و فصل اختلافات طولانیمدت بر سر ساختار امنیتی، چشمانداز یک راهحل پایدار برای جنگ و ثبات پایدار منطقهای جدی بود، اما هدف آنها بلندپروازانه و انتظاراتشان عجولانه بود. آنها تلاش کردند تا یک توافق جامع را حتی در زمانی که آتشبس اولیه دور از دسترس بود، به دست آورند. امروز که چشمانداز مذاکرات مبهم به نظر میرسد و روابط بین طرفین تقریباً وجود ندارد، تاریخ مذاکرات بهار 2022 ممکن است نوعی حواسپرتی یا بیخردی به نظر برسد که چشمانداز ضعیف و قابل اعمالی را برای شرایط فعلی به دست میدهد. اما پوتین و زلنسکی همه را با تمایل متقابل خود برای در نظر گرفتن امتیازات گسترده برای پایان دادن به جنگ شگفتزده کردند. آنها ممکن است در آینده دوباره همه را غافلگیر کنند. اطمینان یا ضمانت؟ روسها با حمله به اوکراین چه کاری میخواستند انجام دهند؟ در 24 فوریه 2022، پوتین سخنرانیای کرد که در آن هدف تهاجم را نازیزدایی از اوکراین توصیف کرد. معقولترین تعبیر از «نازیزدایی» این بود که پوتین بهدنبال سرنگونی دولت کییف بود و احتمالاً قصد داشت زلنسکی را در این فرآیند بکشد یا دستگیر کند. با این حال، چند روز پس از آغاز تهاجم، مسکو شروع به بررسی برای یافتن زمینههایی برای مصالحه کرد. جنگی که پوتین انتظار داشت خیلی راحت تمام شود، نتیجه مورد نظر را نداشت و پوتین خیلی زود برای گفتوگو آمادگی نشان داد و معنایش این است که ایده تغییر رژیم را کنار گذاشته بود. زلنسکی، مانند دوران قبل از جنگ، علاقه فوری به ملاقات شخصی با پوتین را ابراز کرد. اگرچه پوتین از گفتوگوی مستقیم با زلنسکی خودداری کرد، اما یک تیم مذاکرهکننده را منصوب کرد. الکساندر لوکاشنکو، رئیسجمهور بلاروس نقش میانجی را ایفا کرد. گفتوگوها در 28 فوریه در یکی از اقامتگاههای بزرگ لوکاشنکو در نزدیکی روستای لیاسکاویچی، در 30 مایلی مرز بلاروس و اوکراین آغاز شد. هیئت اوکراینی به ریاست داوید آراخامیا، رهبر پارلمانی حزب سیاسی زلنسکی و الکسی رزنیکوف، وزیر دفاع، میخایلو پودولیاک، مشاور رئیسجمهور و دیگر مقامات ارشد بود. هیئت روسی توسط ولادیمیر مدینسکی، مشاور ارشد رئیسجمهور روسیه که پیش از آن وزیر فرهنگ بود، رهبری میشد. معاونان وزیر دفاع و امور خارجه و غیره نیز در آن جلسه حضور داشتند. در اولین جلسه، روسها مجموعهای از شرایط سخت را ارائه کردند و عملاً خواستار تسلیم اوکراین شدند. این آغاز، سازنده نبود. اما با ادامه بدتر شدن موقعیت مسکو در میدان نبرد، مواضع آنها در میز مذاکره تعدیل شد. بنابراین در 3 و 7 مارس، طرفین دور دوم و سوم مذاکرات را این بار در کامیانیوکی، در خاک بلاروس و درست در آن سوی مرز لهستان برگزار کردند. هیئت اوکراینی خواستههای خود را ارائه کرد: آتشبس فوری و ایجاد کریدورهای بشردوستانه که به غیرنظامیان اجازه میدهد با خیال راحت منطقه جنگی را ترک کنند. در دور سوم مذاکرات بود که روسها و اوکراینیها برای اولین بار پیشنویسها را بررسی کردند. به گفته مدینسکی، اینها پیشنویسهای روسی بود که هیئت مدینسکی از مسکو آورده بود و احتمالاً دربردارنده اصرار مسکو بر وضعیت بیطرفی اوکراین بود. در این مرحله، جلسات حضوری برای نزدیک به سه هفته متوقف شد. هرچند هیئتها از طریق Zoom به ملاقات خود ادامه دادند. در آن گفتوگوها، اوکراینیها شروع به تمرکز بر روی موضوعی کردند که از دیدگاه آنها به جنگ پایان میداد: ارائه تضمینهای امنیتی که سایر کشورها را ملزم میکند در صورت حمله مجدد روسیه در آینده، از اوکراین دفاع کنند. کاملاً مشخص نیست که کییف اولین بار چه زمانی این موضوع را در گفتوگو با روسها یا کشورهای غربی مطرح کرد اما در 10 مارس، دیمیتری کولبا، وزیر امور خارجه اوکراین، که در آن زمان در آنتالیا، برای دیدار با همتای روسی خود، سرگئی لاوروف، به سر میبرد از یک «راهحل سیستماتیک و پایدار» برای اوکراین صحبت کرد و افزود که اوکراینیها آماده گفتوگو درباره تضمینهایی هستند که کشورهای ناتو و روسیه میتوانند به اوکراین بدهند. به نظر میرسد که کولبا یک ضمانت امنیتی چندجانبه را در ذهن داشت؛ ترتیبی که به موجب آن قدرتهای رقیب به امنیت کشور ثالث متعهد میشوند اماً به شرطی که با هیچیک از طرفین متحد نخواهد شد. چنین توافقاتی عمدتاً پس از جنگ سرد از بین رفته بودند. درحالیکه ائتلافهایی مانند ناتو قصد دارند سیاست دفاع دستهجمعی را در برابر دشمن مشترک حفظ کنند، ضمانتهای امنیتی چندجانبه برای جلوگیری از درگیری بین ضمانتدهندهها بر سر به دست آوردن همسویی کشوری که به آن تضمین داده میشود و در نتیجه تضمین امنیت آن کشور طراحی شده است. اوکراین تجربه تلخی از اطمینان امنیتی چندجانبه، در مقابل تضمین دارد. در سال 1994، اوکراین یادداشت بوداپست را امضا کرد و به معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای بهعنوان یک کشور غیرهستهای ملحق شد و موافقت کرد از آنچه در آن زمان سومین زرادخانه بزرگ جهان محسوب میشد، صرفنظر کند. در مقابل، روسیه، بریتانیا و ایالات متحده قول دادند که به اوکراین حمله نخواهند کرد. با این حال، برخلاف باور نادرست عمومی، این توافق از امضاکنندگان میخواست که در صورت تجاوز به اوکراین، تنها خواستار تشکیل جلسه شورای امنیت شوند نه اینکه به دفاع از اوکراین بشتابند. تهاجم تمامعیار روسیه - و این واقعیت خشن که اوکراین بهتنهایی در حال مبارزه در یک جنگ موجودیتی است – کییف را به یافتن راهی برای پایان دادن به تجاوز و اطمینان از اینکه دیگر هرگز تکرار نخواهد شد، سوق داد. در 14 مارس، درست زمانی که دو هیئت از طریق نرمافزار زوم در حال گفتوگو بودند، زلنسکی پیامی را در کانال تلگرامی خود منتشر کرد و خواستار «ارائه ضمانتهای امنیتی مؤثر» شد که «مانند ضمانتهای بوداپست» نبود. دو روز بعد، مشاور او، پودولیاک در مصاحبهای با خبرنگاران اوکراینی توضیح داد که آنچه کییف به دنبال آن است «ضمانتهای امنیتی مطلق» است و این یعنی «امضاکنندگان... در صورت حمله به اوکراین، کنار نمانند. در عوض، در دفاع از اوکراین در یک درگیری مشارکت فعال داشته باشند.» تقاضای اوکراین برای تنها نماندن، دوباره برای خود کاملاً قابل درک است. کییف میخواست (و هنوز هم میخواهد) سازوکاری قابل اعتمادتر از نمایش حسننیت روسیه، برای امنیت آینده خود داشته باشد. اما گرفتن ضمانت دشوار بود. نفتالی بنت در زمان مذاکرات، نخستوزیر اسرائیل بود و فعالانه میان دو طرف میانجیگری میکرد. او در مصاحبهای در فوریه 2023 توضیح داد که تلاش کرده است زلنسکی را از گیر افتادن در مسئله تضمینهای امنیتی منصرف کند. بنت توضیح داد: «جوکی هست که درباره مردی گفته میشود که میخواهد پل بروکلین را به یک رهگذر بفروشد.» گفتم:«آمریکا به شما تضمین میدهد؟ آیا متعهد میشود که تا چند سال دیگر اگر روسیه تخلفی انجام دهد، سرباز بفرستد؟ بعد از ترک افغانستان و همه اینها؟» به او گفتم: «ولودیمیر! این اتفاق نمیافتد». اگر بخواهیم ماجرا را دقیقتر بیان کنیم باید این سوال را مطرح کرد که اگر ایالات متحده و متحدانش تمایلی به ارائه چنین تضمینی به اوکراین (مثلاً در قالب پذیرش عضویت در ناتو) در دوره قبل از جنگ را نداشتند، چرا پس از اینکه روسیه به وضوح تمایل خود را برای حمله به اوکراین نشان داد، باید چنین تمایلی از خود نشان میدادند؟ مذاکرهکنندگان اوکراینی پاسخی به این سوال دادند، اما در نهایت، همکاران غربی ریسکگریز آنها را متقاعد نکرد. موضع کییف این بود که همانطور که مفهوم تضمینهای نوظهور نشان میدهد، روسیه نیز ضمانت خواهد داد که به این معنی است که مسکو اساساً موافقت کرده است که در صورت حمله مجدد، سایر تضمیندهندگان موظف به مداخله در دفاع از اوکراین باشند. به عبارت دیگر، اگر مسکو بپذیرد که هرگونه تجاوز در آینده به اوکراین به معنای جنگ بین روسیه و ایالات متحده خواهد بود، دیگر تمایلی برای حمله به اوکراین نخواهد داشت چراکه در چنین شرایطی حمله به اوکراین حمله به یک متحد ناتو خواهد بود. پیشرفت بزرگ در تمام طول ماه مارس، نبردهای سنگین در تمام جبههها ادامه داشت. روسها تلاش کردند چرنیهیف، خارکیف و سومی را تصرف کنند اما بهطرز شگفتانگیزی شکست خوردند. هرچند هر سه شهر آسیب زیادی دیدند. در اواسط ماه مارس، پیشروی ارتش روسیه به سمت کییف متوقف شده بود و روسیه تلفات زیادی را متحمل شد. دو هیئت به گفتوگوهای خود از طریق ویدئوکنفرانس ادامه دادند، اما در تاریخ 29 مارس، این بار در استانبول ترکیه، با هم ملاقات حضوری داشتند. در آنجا به نظر میرسید که آنها به پیشرفتی دست یافتهاند. پس از این دیدار، طرفین اعلام کردند که با انتشار یک بیانیه مشترک موافقت کردهاند. شرایط این بیانیه به تفصیل در بیانیه مطبوعاتی دو طرف در استانبول توضیح داده شد. اما ما نسخهای از متن کامل پیشنویس بیانیه را با عنوان «مفاد کلیدی معاهده ضمانتهای امنیتی اوکراین» به دست آوردهایم. به گفته شرکتکنندگان در این مذاکرات که با آنها مصاحبه کردیم، اوکراینیها عمده پیشنویس این بیانیه را تهیه کرده بودند و روسها بهطور موقت ایده استفاده از آن را بهعنوان چارچوب یک معاهده پذیرفته بودند؛ معاهدهای که در این بیانیه پیشبینی شده است، اوکراین را بهعنوان یک کشور دائماً بیطرف و غیرهستهای اعلام میکند. اوکراین قرار بود از هرگونه قصد برای پیوستن به ائتلافهای نظامی یا اجازه استقرار پایگاهها یا نیروهای نظامی خارجی در خاک خود چشمپوشی کند. در این بیانیه اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد (از جمله روسیه) به همراه کانادا، آلمان، اسرائیل، ایتالیا، لهستان و ترکیه بهعنوان ضامنهای احتمالی ذکر شدهاند. در این بیانیه همچنین آمده بود که اگر اوکراین مورد حمله قرار گیرد و درخواست کمک کند، همه کشورهای ضامن موظف هستند پس از رایزنی با اوکراین و بین خود، به اوکراین برای بازگرداندن امنیتش کمک کنند. نکته قابل توجه این است که این تعهدات با دقت بسیار بیشتری نسبت به ماده 5 ناتو بیان شده است: ایجاد منطقه پروازممنوع، تهیه سلاح، یا مداخله مستقیم با نیروی نظامی دولت تضمیندهنده در این معاهده ذکر شده است. قرار بر این بود که اگرچه اوکراین تحت چارچوب پیشنهادی برای همیشه بیطرف خواهد ماند، اما مسیر کییف برای عضویت در اتحادیه اروپا باز بماند و کشورهای ضامن (از جمله روسیه) به صراحت «نیت خود را برای تسهیل عضویت اوکراین در اتحادیه اروپا تایید کنند.» این تعهد روسیه به اوکراین بسیار غیرعادی بود چراکه در سال 2013، پوتین به شدت بر ویکتور یانوکوویچ، رئیسجمهور وقت اوکراین فشار وارد کرده بود تا از توافقنامه ارتباط صرف با اتحادیه اروپا خارج شود. اما اکنون، روسیه تصمیم گرفته بود که با «تسهیل» پیوستن کامل اوکراین به اتحادیه اروپا موافقت کند. اگرچه منافع اوکراین در به دست آوردن این تضمینهای امنیتی روشن است، اما مشخص نیست که چرا روسیه با هر یک از این موارد موافقت کرده بود. فقط چند هفته قبل از آن، پوتین تلاش کرده بود تا پایتخت اوکراین را تصرف کند، دولت آن را برکنار کرده و یک رژیم دستنشانده را بر این کشور تحمیل کند. دور از ذهن به نظر میرسد که او ناگهان تصمیم گرفته باشد بپذیرد که اوکراین - که اکنون به لطف اقدامات خود پوتین بیش از هر زمان دیگری با روسیه دشمنی داشت - به عضویت اتحادیه اروپا درآید و استقلال و امنیتش توسط ایالات متحده و دیگر کشورها تضمین شود. با این حال، این بیانیه نشان میدهد که در آن زمان پوتین دقیقاً مایل به پذیرش چنین تعهداتی بود. در پاسخ به این سوال و ابهامات آن فقط میتوان حدسیاتی را مطرح کرد؛ نخست اینکه، حمله رعدآسای پوتین شکست خورد؛ شکست پوتین در اوایل ماه مارس دیگر واضح شده بود. شاید او در آن زمان حاضر شده بود که در صورت دریافت مهمترین خواستهاش، خسارات خود را کاهش دهد و آن خواسته این بود که اوکراین از آرزوهای خود مبنی بر پیوستن به ناتو چشمپوشی کند و هرگز نیروهای ناتو را در خاک خود میزبانی نکند. پوتین میدانست که نمیتواند کل اوکراین را اشغال کرده و تحت کنترل درآورد اما حداقل این بود که میتوانست بهطور اساسی منافع امنیتی خود را بهدست آورده و تضمین کند و از ورشکست شدن اقتصاد روسیه جلوگیری کرده و مانع از لکهدار شدن شهرت بینالمللی روسیه شود. این بیانیه همچنین ماده دیگری را در خود دارد؛ البته اگر با در نظر گرفتن تحولات آن سال به آن توجه کنیم، خیرهکننده به نظر میرسد. این بیانیه از دو طرف میخواهد که به دنبال حل مسالمتآمیز اختلافات خود بر سر کریمه طی 10 تا 15 سال آینده باشند. از زمانی که روسیه شبهجزیره را در سال 2014 به خاک خود ضمیمه کرد، هرگز حاضر به بحث در مورد وضعیت آن نشد و ادعا کرد که این منطقه متعلق به روسیه است و تفاوتی با مناطق دیگر روسیه ندارد. اما با موافقت با بیانیه مذکور، کرملین با پیشنهاد مذاکره بر سر وضعیت کریمه، بهطور ضمنی اعتراف کرده بود که شرایط دقیقاً آنطور که پیشتر گفته بود، نیست. مدینسکی، رئیس هیئت مذاکرهکننده روسی، با اظهاراتی که در تاریخ 29 مارس و بلافاصله پس از پایان مذاکرات بیان کرد، کاملاً خوشبین به نظر میرسید. او توضیح داد که بحثهای مربوط به معاهده بیطرفی اوکراین وارد مرحله عملی شدهاست. او تاکید کرد که همه پیچیدگیهای مربوط به تعداد زیاد تصمیمگیرندگان اوکراین در این معاهده لحاظ شده و این امکان وجود دارد که ولادیمیر پوتین و ولودیمیر زلنسکی این معاهده را در آینده قابلپیشبینی امضا کنند. وی روز بعد به خبرنگاران گفت:«دیروز طرف اوکراینی برای اولین بار به صورت کتبی آمادگی خود را برای اجرای یکسری از مهمترین شروط مد نظر برای ایجاد روابط عادی و حفظ حسن همجواری با روسیه در آینده اعلام کرد.» او ادامه داد: «آنها اصول و چارچوبهای توافق احتمالی در آینده را به صورت مکتوب به ما تحویل دادهاند.» در همین حال، روسیه تلاشهای خود برای تصرف کییف را کنار گذاشته بود و در حال عقب کشیدن نیروهای خود از کل جبهه شمالی بود. الکساندر فومین، معاون وزیر دفاع روسیه، این تصمیم را در تاریخ ۲۹ مارس در استانبول اعلام کرد و این اقدام را تلاشی برای ایجاد اعتماد متقابل توصیف کرد. اما در واقع این عقبنشینی یک عقبنشینی اجباری بود. روسها تواناییهای خود را دستکم گرفته بودند و مقاومت اوکراین را نیز دستکم گرفته بودند و اکنون شکست خود را تحت عنوان یک اقدام دیپلماتیک مهربانانه برای تسهیل گفتوگوهای صلح لاپوشانی میکردند. عقبنشینی روسیه عواقب گستردهای داشت. این اقدام عزم زلنسکی را برای جنگیدن تشدید کرد و تهدید فوری برای دولت او را از بین برد و نشان داد که اگر نتوان ماشین نظامی افتخارآمیز پوتین را در میدان جنگ شکست داد، حداقل میتوان آن را وادار به عقبنشینی کرد. علاوه بر این، عقبنشینی روسیه از برخی از نقاط اوکراین برخی از مسیرهای مواصلاتی اوکراین را باز کرد و همین امر موجب شد که غرب بتواند با سهولت بیشتری کمکهای بیشتری به کییف برساند. سرانجام، این عقبنشینی زمینه را برای کشف وحشتناک جنایاتی که نیروهای روسی در حومه کییف، بوچا و ایرپین مرتکب شده بودند، فراهم کرد. گزارشها حاکی از آن است که نیروهای روسی در این مناطق به اقداماتی نظیر تجاوز، مثلهکردن و قتل دست زده بودند. گزارشهای تهیهشده از بوچا از اوایل آوریل رفتهرفته در تیتر اخبار شبکههای جهانی قرار گرفت. در تاریخ 4 آوریل، زلنسکی از این شهر دیدن کرد. روز بعد، او از طریق ویدئوکنفرانس با شورای امنیت سازمان ملل متحد صحبت کرد و روسیه را به ارتکاب جنایات جنگی در بوچا متهم کرد و نیروهای روسیه را با گروه تروریستی دولت اسلامی داعش، مقایسه کرد. زلنسکی از شورای امنیت سازمان ملل خواست روسیه را که یکی از اعضای دائم این شورا است، اخراج کند. با این حال، قابلتوجه است که دو طرف بهرغم وقوع این رخدادها، همچنان به کار شبانهروزی خود بر روی معاهدهای که قرار بود پوتین و زلنسکی طی نشستی که در آیندهای نهچندان دور برگزار میشد، ادامه دادند. طرفین بهطور فعال پیشنویسها را با یکدیگر رد و بدل میکردند و به نظر میرسید شروع به اشتراکگذاری پیشنویسها با سایر طرفها کردند. بنت، در مصاحبه خود در فوریه 2023، گزارش داد که 17 یا 18 پیشنویس توافقنامه را دیده است. لوکاشنکو نیز گزارش داد که حداقل یکی از این پیشنویسها را دیده است. ما دو مورد از این پیشنویسها را به دقت بررسی کردهایم. یکی به تاریخ 12 آوریل و دیگری به تاریخ 15 آوریل. شرکتکنندگان در مذاکرات به ما گفتند که این دو پیشنویس، آخرین پیشنویسهایی بود که بین طرفین مبادله شد. این دو پیشنویس در بسیاری مفاد مشابه هم هستند اما تفاوتهای مهمی نیز با هم دارند و هر دو نشان میدهند که این پیشنویسها نتوانستهاند برخی مسائل کلیدی را به طور اساسی حل و فصل کنند. نخست اینکه، درحالیکه بیانیه و پیشنویس 12 آوریل به وضوح نشان میداد که کشورهای تضمیندهنده مستقلاً تصمیم خواهند گرفت که در صورت حمله به اوکراین به کمک کییف بیایند یا خیر، در پیشنویس 15 آوریل، روسها تلاش کردند با اصرار بر این موضوع، این ماده حیاتی را زیر پا بگذارند. پیشنهاد روسها درج این جمله در پیشنویس بود که میگوید چنین اقدامی تنها «براساس تصمیمی که همه کشورهای ضامن با آن موافقت کردهاند» رخ میدهد. این جمله به مهاجم احتمالی، یعنی روسیه، حق وتو میدهد. براساس یادداشت روی متن، اوکراینیها این اصلاحیه را رد کردند و بر فرمول اصلی پافشاری کردند که میگفت همه ضامنها تعهد فردی داشتند که قبل از انجام این کار به اجماع برسند. دوم، این پیشنویسها حاوی چندین ماده است که با اصرار روسیه به معاهده اضافه شدهاند، اما بخشی از بیانیه نبوده و مربوط به موضوعاتی بودند که اوکراین از بحث در مورد آنها خودداری کرده بود. در این مفاد پیشنهادی تاکید شده بود که اوکراین «فاشیسم، نازیسم، نئونازیسم و ناسیونالیسم تهاجمی» را ممنوع کند و به این منظور، شش قانون اوکراین (بهطور کامل یا جزئی) که بهطور گسترده به جنبههای بحثبرانگیز تاریخ دوران شوروی میپردازد، باید لغو میشدند. تاکید روسیه بهویژه بر روی موضوع نقش ملیگرایان اوکراینی در طول جنگ جهانی دوم بود. بهراحتی میتوان فهمید که چرا اوکراین در برابر اجازه دادن به روسیه برای تعیین سیاستهای خود در زمینه حافظه تاریخی، بهویژه در زمینه معاهده تضمینهای امنیتی، مقاومت میکرد و روسها میدانستند که این مفاد پذیرش بقیه معاهده را برای اوکراینیها دشوارتر میکند. بنابراین، میتوان این مفاد پیشنهادی را نوعی کارشکنی روسها در توافق قلمداد کرد. با این حال، میتوان اینطور نیز برداشت کرد که پوتین با ارائه این پیشنهادها قصد دارد تصویر خود را نزد افکار عمومی کشورش بهعنوان رهبری که به اوکراین حمله کرده و حالا عقبنشینی کرده بود و بعد هم قصد داشت با این کشور صلح کند، حفظ کند. برای مثال، با وادار کردن اوکراین به لغو قوانینی که گذشته شوروی را محکوم میکردند و ملیگرایان اوکراینی را که در طول جنگ جهانی دوم با ارتش سرخ میجنگیدند بهعنوان مبارز آزادی معرفی میکردند، کرملین میتوانست استدلال کند که به هدف اعلامشده خود یعنی «نازیزدایی» از اوکراین دست یافته است. اما احتمالاً معنای اصلی این عبارت این بود که دولت زلنسکی باید قدرت را واگذار میکرد چراکه از نظر روسیه، دولت زلنسکی نماد شیوع نازیسم در اوکراین بود. در پایان، مشخص نیست که آیا این مفاد معامله را به هم زدند یا خیر. آراخامیا، مذاکرهکننده اصلی اوکراینی، بعداً اهمیت این مفاد را بازگو کرد. او در مصاحبهای در نوامبر 2023 در یک برنامه خبری تلویزیونی اوکراین گفت، روسیه «تا آخرین لحظه امیدوار بود که بتواند ما را تحت فشار قرار دهد تا چنین توافقی را امضا کنیم، تا ما بیطرفی اتخاذ کنیم. این بزرگترین هدف آنها بود. اگر ما مانند فنلاند در زمان جنگ سرد بیطرفی را اتخاذ میکردیم و متعهد میشدیم که به ناتو نپیوندیم، آنها آماده بودند که جنگ را تمام کنند.» اندازه و ساختار ارتش اوکراین نیز از موضوعاتی بود که مذاکرات را فشرده کرد. از 15 آوریل، دو طرف در این مورد کاملاً با هم اختلافنظر داشتند. اوکراینیها خواهان یک ارتش 250 هزار نفری در زمان صلح بودند. روسها بر حداکثر 85 هزار نفر اصرار داشتند که بسیار کمتر از ارتش دائمی اوکراین قبل از تهاجم در سال 2022 بود. اوکراینیها 850 تانک میخواستند اما روسها فقط با 342 تانک موافق بودند. اختلاف درباره برد موشکهای اوکراین بسیار عمیق بود. اوکراینیها روی برد 280 و 174 کیلومتری موشکهایشان اصرار داشتند اما روسها حداکثر با برد 40 کیلومتری موافق بودند. مسئله مرزها و قلمرو عمدتاً در گفتوگوها کنار گذاشته شده بود. بدیهی است که ایده این بود که پوتین و زلنسکی در نشستی برنامهریزیشده در مورد این موضوعات تصمیم بگیرند. بهراحتی میتوان تصور کرد که پوتین اصرار داشت تمام سرزمینهایی که نیروهایش قبلاً اشغال کرده بودند را حفظ کند. سوال این است که آیا زلنسکی میتوانست متقاعد شود که با این غصب سرزمین موافقت کند؟ با وجود این اختلافات اساسی، پیشنویس 15 آوریل پیشنهاد میکرد که این معاهده ظرف دو هفته امضا شود. البته ممکن است آن تاریخ تغییر کرده باشد، اما نشان میدهد که دو تیم مذاکرهکننده قصد داشتند سریع حرکت کنند. الکساندر چالی، یکی از مذاکرهکنندگان اوکراینی، در یک رخداد علنی در دسامبر 2023، گفت:«ما در اواسط آوریل 2022 به پایان دادن جنگ با استفاده از یک راهحل صلحآمیز بسیار نزدیک بودیم. پوتین یک هفته پس از آغاز تجاوز به اوکراین، به این نتیجه رسید که اشتباه بزرگی مرتکب شده و سعی کرد هر کاری که ممکن است برای انعقاد توافق با اوکراین انجام دهد,» چه اتفاقی افتاد؟ پس چرا مذاکرات قطع شد؟ پوتین مدعی شدهاست که قدرتهای غربی مداخله کردند و این توافق را ناکام گذاشتند، زیرا آنها بیشتر به تضعیف روسیه علاقه داشتند تا پایان دادن به جنگ. او مدعی شد که بوریس جانسون، که در آن زمان نخستوزیر بریتانیا بود، از طرف «دنیای آنگلوساکسون» به اوکراینیها این پیام را داده بود که آنها باید «تا زمانی که پیروزی به دست میآید و روسیه یک شکست استراتژیک را متحمل میشود با روسیه بجنگند.» واکنش غرب به این مذاکرات، هرچند تناسبی با کاریکاتور ترسیمشده از سوی پوتین نداشت، اما بسیار سرد بود. واشنگتن و متحدانش عمیقاً در مورد چشمانداز مسیر دیپلماتیکی که در استانبول در حال شکلگیری بود، تردید داشتند. به هر حال، این بیانیه مسئله سرزمین و مرزها را کنار گذاشته بود و طرفین در مورد سایر موضوعات حیاتی همچنان اختلافنظر داشتند. از دیدگاه غرب، این مذاکرات، آنطوری نبود که به نتیجه برسد. علاوه بر این، یکی از مقامات سابق ایالات متحده که در آن زمان روی موضوع اوکراین کار میکرد، به ما گفت که اوکراینیها تا پس از صدور بیانیه با واشنگتن مشورت نکردند درحالیکه توافقی که دربارهاش مذاکره شده بود شامل تعهدات قانونی جدیدی برای ایالات متحده بود؛ از جمله اینکه آمریکا باید تعهد میداد که در صورت حمله روسیه به اوکراین، بهطور مستقیم با استفاده از نیروها و امکانات خودش با روسیه وارد جنگ شود. این شرط به تنهایی میتوانست پذیرش این معاهده را برای واشنگتن غیرممکن کند. بنابراین، غرب به جای استقبال از بیانیه استانبول و روند دیپلماتیک متعاقب آن، کمکهای نظامی به کییف را افزایش داد و فشار بر روسیه را از طریق اعمال یک رژیم تحریمی سفت و سخت، بیشتر کرد. بریتانیا رهبری این روند را در پیش گرفت. پیش از این در تاریخ 30 مارس، به نظر میرسید که بوریس جانسون تمایلی به دیپلماسی نداشته باشد. او گفته بود که در عوض «ما باید به تشدید تحریمها با اجرای یک برنامه فعالانه ادامه دهیم تا زمانی که تکتک نیروهای پوتین از اوکراین خارج شوند». در تاریخ 9 آوریل، بوریس جانسون در کییف ظاهر شد. او در آن زمان اولین رهبر خارجی بود که پس از خروج روسیه از پایتخت اوکراین به این کشور سفر کرده بود. گفته میشود که او به زلنسکی گفته بود فکر میکند «هرگونه معامله با پوتین بسیار زشت خواهد بود.» او به یاد میآورد که گفت: «هر معاملهای برای پوتین یک پیروزی خواهد بود: اگر چیزی به او بدهید، او فقط آن را نگه میدارد، آن را حفظ میکند و سپس برای حمله بعدی آماده میشود.» آراخامیا در مصاحبه سال 2023، برخی پردهها را کنار زد و بهطور ضمنی تائید کرد که او بوریس جانسون را مسئول شکست مذاکرات میداند. او گفت: «وقتی از استانبول برگشتیم، بوریس جانسون به کییف آمد و گفت که ما اصلاً با روسها چیزی امضا نمیکنیم. بیائید فقط به جنگیدن ادامه دهیم.» از آن زمان، پوتین بارها از اظهارات آراخامیا برای مقصر دانستن غرب در خصوص فروپاشی روند مذاکرات و نشان دادن تبعیت اوکراین از حامیان غربیاش، استفاده کرده است. هرچند برخی سخنان پوتین لفاظی و غلو بوده است اما آراخامیا به یک مشکل واقعی اشاره کرد:«این بیانیه چارچوبی چندجانبه را ایجاد کرده بود که مستلزم تمایل غرب برای تعامل دیپلماتیک با روسیه و در نظر گرفتن تضمین امنیتی واقعی برای اوکراین بود. هیچکدام از این موارد در آن زمان برای ایالات متحده و متحدانش اولویت نداشتند.» آمریکاییها در اظهارات عمومی خود، هرگز به اندازه جانسون نسبت به دیپلماسی بیاعتنا نبودند. اما به نظر نمیرسد که آنها دیپلماسی را در رویکرد خودش در واکنش به تهاجم روسیه به اوکراین یک اولویت واقعی بدانند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه و لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا دو هفته پس از جانسون، با هدف هماهنگی برای حمایت نظامی بیشتر از کییف به اوکراین رفتند. همانطور که بلینکن در یک کنفرانس مطبوعاتی پس از آن بیان کرد، «راهبردی که ما در پیش گرفتهایم حمایت گسترده از اوکراین، اعمال فشار گسترده علیه روسیه، همبستگی با بیش از 30 کشور درگیر در این تلاشها است و این راهبرد نتایج واقعی دارد.» با این حال، این ادعا که غرب اوکراین را مجبور به عقبنشینی از مذاکرات با روسیه کرد، بیاساس است. ادعاها نشان میدهد که کییف هیچ نظر مخالفی در این مورد نداشته است. درست است که پیشنهادات غرب برای حمایت از اوکراین باید عزم زلنسکی را تقویت کرده باشد و به نظر میرسد فقدان شور و شوق غربیها برای معامله با روسیه، علاقه او به دیپلماسی را کاهش داده باشد. با این حال، در نهایت، زلنسکی در گفتوگوهای خود با رهبران غربی، پیگیری دیپلماسی با روسیه برای پایان دادن به جنگ را در اولویت قرار نداد. نه ایالات متحده و نه متحدانش درخواستی جدی از طرف او برای مشارکت در مسیر دیپلماتیک دریافت نکردند. در آن زمان، با توجه به ابراز همدردی عمومی در غرب با اوکراین، چنین فشاری میتوانست سیاست غرب را تحت تأثیر قرار دهد. زلنسکی همچنین بیتردید از جنایات روسیه در بوچا و ایرپین خشمگین بود و احتمالاً فهمیده بود که آنچه او از آن بهعنوان «نسلکشی» روسیه در اوکراین یاد میکند، دیپلماسی با مسکو را از لحاظ سیاسی پرهزینه میکند. با این حال، کار پشتپرده روی پیشنویس معاهده ادامه یافت و حتی در روزها و هفتههای پس از کشف جنایات جنگی روسیه تشدید هم شد. این خود نشان میدهد جنایات بوچا و ایرپین یک عامل ثانویه در تصمیمگیری کییف بودهاست. اعتماد جدید اوکراینیها به اینکه میتوانند در جنگ پیروز شوند نیز به وضوح در به نتیجه نرسیدن مذاکرات نقش داشت. عقبنشینی روسها از کییف و سایر شهرهای بزرگ در شمال شرق و چشمانداز دریافت سلاحهای بیشتر از غرب، تعادل نظامی را تغییر داد. خوشبینی نسبت به دستاوردهای احتمالی در میدان نبرد اغلب علاقهی طرفهای متخاصم را به سازش در میز مذاکره کاهش میدهد. در واقع، در اواخر آوریل، اوکراین موضع خود را سختتر کرد و خواستار خروج روسیه از دونباس بهعنوان پیششرط هر نوع معاهدهای بود. همانطور که اولکسی دانیلوف، رئیس شورای امنیت ملی و دفاع اوکراین در دوم ماه مه اعلام کرد: «توافق با روسیه غیرممکن است روسیه فقط یک گزینه دارد و آن این است که تسلیم شود.» و سپس از بُعد روسها، داستانی وجود دارد که ارزیابی آن دشوار است. آیا کل مذاکرات یک برنامه کاملاً سازماندهیشده بود یا مسکو بهطور جدی به حل و فصل مشکل علاقهمند بود؟ آیا پوتین وقتی فهمید که غرب به این توافقنامه نمیپیوندد یا موضع اوکراین سختتر شده است، دلسرد شد؟ حتی اگر روسیه و اوکراین بر اختلافات خود غلبه کرده بودند، چارچوب مذاکره آنها در استانبول مستلزم این بود که ایالات متحده و متحدانش نیز آن را بپذیرند و قدرتهای غربی باید با مشارکت در مذاکرات روسیه و اوکراین، ریسک سیاسی میکردند و با تضمین امنیت اوکراین، اعتبار خود را به خطر انداختند. در آن زمان و در دو سال بعد از آن، تمایل به پیگیری دیپلماسی پرمخاطره یا تعهد واقعی برای دفاع از اوکراین در آینده بهطور قابل توجهی در واشنگتن و پایتختهای اروپایی وجود نداشت. آخرین دلیل شکست مذاکرات این است که مذاکرهکنندگان گاری نظم امنیتی پس از جنگ را بر پشت اسب پایان دادن به جنگ بستند. دو طرف از موضوعات اساسی نظیر مدیریت درگیری و کاهش تنش و ایجاد کریدورهای بشردوستانه، آتشبس و خروج نیروها صرفنظر کردند و در عوض سعی کردند چیزی شبیه یک معاهده صلح بلندمدت ایجاد کنند که اختلافات امنیتی را که منشأ جنگ و تنشهای ژئوپلیتیک چندین دههای بود، حل کنند. این یک تلاش قابل تحسین و بلندپروازانه بود اما بیش از حد آرزومندانه به نظر میرسید. اگر بخواهیم منصف باشیم، باید گفت که روسیه، اوکراین و غرب مسیر را برعکس امتحان کرده بودند و همه به طرز بدی شکست خوردند. توافقنامههای مینسک که در سالهای 2014 و 2015 به دنبال الحاق کریمه به روسیه و حمله به دونباس امضا شد، نکاتی مانند تاریخ و زمان توقف خصومتها و اینکه کدام سیستم تسلیحاتی باید با چه فاصلهای نصب شود را شامل میشد. نگرانیهای امنیتی اصلی هر دو طرف به طور غیرمستقیم در این توافقنامهها مورد توجه قرار گرفت. این سابقه حاکی از آن است که مذاکرات آینده باید در مسیرهای موازی پیش برود؛ بهگونهای که جنبههای عملی پایان دادن به جنگ در یک مسیر مورد بررسی قرار گیرد درحالیکه موضوعات گستردهتر در مسیر دیگری پوشش داده شود. به خاطر داشته باشید در تاریخ 11 آوریل 2024، لوکاشنکو، واسطه اولیه مذاکرات صلح روسیه و اوکراین، خواستار بازگشت به پیشنویس معاهده بهار 2022 شد. او در گفتوگو با پوتین در کرملین گفت: «این یک موضع معقول است. این یک موقعیت قابل قبول برای اوکراین نیز بود. آنها با این موضع موافقت کردند.» پوتین پاسخ داد: «البته که آنها موافقت کرده بودند.» اما در واقع، روسها و اوکراینیها هرگز به یک متن توافق نهایی نرسیدند. اما آنها در این مسیر فراتر از آنچه قبلاً تصور شده بود، پیش رفتند و به یک چارچوب فراگیر برای توافق احتمالی رسیدند. پس از گذشت دو سال و کشتار زیاد، همه این داستانها ممکن است دیگر اهمیتی نداشته باشند. اما در هر صورت این داستان، یادآور این واقعیت است که پوتین و زلنسکی مایل بودند برای پایان دادن به جنگ، امتیازهای فوقالعادهای را در نظر بگیرند. بنابراین، اگر زمانی کییف و مسکو به میز مذاکره بازگردند، خواهند دید که روی میز مذاکره ایدههای زیادی وجود دارد که میتوانند در ایجاد صلح پایدار مفید واقع شوند. کانال عصر ایران در تلگرام